Ankara Sanayi Odasi Başkanı Seyit Ardıç: Jeoekonomi nizamı başladı

Ferit PARLAK

Ankara Sanayi Odası (ASO) Baş­kanı Seyit Ardıç, ekonomik gü­cün jeopolitik amaçlara ulaş­mak için kullanıldığı bir sürecin ya­şandığına dikkat çekerek, “Gıdadan makineye kadar tüm gerçek dalda tek­nolojiyi öncelikleyen ve inovasyonu teşvik eden ülkeler, yeni dünya düze­ninde başkan pozisyonda olacak” dedi. Ar­dıç, jeoekonomik sistemin başladığı­nın altını çizerek, “Küresel ölçekte güç istikrarlarının devamlı değiştiği bir or­tamda ekonomik değişkenlerin ön pla­na çıkmaya başladığı bir periyoda giri­yoruz.

Tabi ki dünyadaki süratli değişim ve dönüşüm sürecini, yalnızca ekonomik faktörlerle de açıklamak çok dar bir ba­kış açısı olur. Yeni dünya tertibini ‘jeo­ekonomi’ odağında algılamamız, dün­yanın geleceğini daha âlâ anlamamızı sağlayacaktır. Ekonomik gücün jeopo­litik maksatlara ulaşmada nasıl kullanıl­dığına dair olgular, gelecekte ülkeler ortası siyasi ve ekonomik bağların an­laşılmasında temel bir rol oynayacak” formunda konuştu.

Enerji savaşları teknoloji savaşlarına evirildi

ASO Meclis Toplantısı’nda makro ekonomiyi etkileyecek alanlara yönelik ufuk tipi da yapan Ardıç, “Günümüz­de, klasik güç savaşlarının yeri­ni teknoloji savaşları almaya başlıyor. Ülkeler, jeopolitik üstünlüklerini ko­ruyabilmek için artık güç kaynakları yerine yapay zeka, çip ve yarı iletkenler, kuantum bilgisayarlar ve biyoteknoloji üzere alanlara yöneliyor. Teknolojiyi ön­celikleyen ve inovasyonu teşvik eden ülkeler, yeni dünya tertibinde önder ko­numda olacaklardır” dedi.

Pastadan alınan hissesi etkileyecek parametreler

Acilen, dünya pastasından alınan ve alınacak hissesi etkileyen parametrele­re odaklanılması gerekliliğine vurgu yapan Ardıç, “Ülkelerin ekonomik ve toplumsal sermayelerini nasıl yönetecek­leri ve yeni teknolojilere ne kadar süratli adapte olacakları, global rekabette­ki pozisyonlarını ve pastadan aldıkları hissesi belirleyecek” dedi. Ardıç, “Bu an­lamda, ülkelerin önündeki temel gün­demler; global tedarik zincirlerinde­ki değişimler, yeşil güce geçiş süre­ci ve dijitalleşme, işgücü siyasetleri, firmalar için takviye programları olu­yor.

Ayrıca, firmaların dış dünyadan daha fazla hisse alması hedeflenirken yıkıcı rekabetin yurt içi kesimlere za­rar vermesini engelleyecek müdafaacı siyasetler da görünür bir halde art­maktadır” formunda konuştu. Ferdi olarak her ülke için makul olan bu poli­tika formülasyonu, tüm ülkelere yayıl­dığında dünya ticaretinin ve rekabeti­nin ziyan göreceğini dillendiren Ardıç, “Bu nedenle, Birleşmiş Milletler, IMF, Dünya Ticaret Örgütü üzere uluslarara­sı kuruluşların faal yönlendirmesiy­le ortak akıl ve strateji oluşturmak ve kuralları ülkeye nazaran değişmeyen şe­kilde uygulamak elzemdir” ifadeleri­ni kullandı.

Ülkemizdeki şartlar ‘zorlu’

Ardıç, “Ülkemize baktığımızda, üre­tim, karlılık ve yatırım manasında güç bir devir olarak sayabileceğimiz 2024 yılının akabinde 2025’te de iktisatta şiddetli şartların devam edeceğini ön­görüyoruz. Yüksek faiz, maliyet artış­ları ve fiyat oluşturmadaki zorluklar, üretimi olumsuz etkiliyor. Enflasyon­la gayretin uzaması; ekonomik ve toplumsal açıdan önemli maliyetler or­taya çıkarmaya devam ediyor” dedi. TÜİK’in 2024 yılı Ömür Memnuniye­ti Araştırmasına nazaran, Türkiye’nin en kıymetli probleminin yüzde 29,2 ile hayat pahalılığı yani enflasyon olduğuna vur­gu yapan Ardıç, “Bu nedenledir ki, enf­lasyonla gayrette kararlı ve bütün­cül siyasetler uygulanmalı, belirsizlik ortamı mümkün olduğunca minimize edilmelidir” diye konuştu.

“Hedeflenen enflasyonun uzağındayız”

MB’nin evvelki gün açıkladığı verile­re de değinen Ardıç, “12 ay sonrası yıl­lık enflasyon beklentisi piyasa katılım­cıları için 0,1 puan azalarak %25,3, gerçek kesim için 1,9 puan azalarak %41,9 se­viyesine gerilerken, hane halkının bek­lentisi ise 6 ay sonra birinci kez yükselişe geçti ve 0,4 puan artarak %59,2’ye çık­tı.

Hane halkının ve gerçek bölümün 12 ay sonrası için enflasyon beklentisi, hâlâ hedeflenen enflasyonun hayli uza­ğında görünüyor. Merkez Bankası son enflasyon raporunda enflasyon hede­fini %21’den %24’e yükseltti. 3 puanlık bu revizenin 1,7 puanı, enflasyon tah­mininin yaklaşık 2 katı artırılan yöne­tilen yönlendirilen fiyatlardan kaynak­landı” dedi.

Hane halkı ve gerçek dalın enflasyon beklentisinin neden yüksek olduğunu anlamak için öbür bir bilgiye gerek olmadığını düşündüğünü tabir eden Ardıç, “Beklenti ve gaye arasın­daki bu büyük fark, fiyatlama davranış­larını bozarken, enflasyonla mücadele­de en kıymetli sorun olarak karşımızda duruyor. Farkın kapanmasında kritik faktör, maliye siyasetinde atılacak önemli sıkılaştırma siyasetleri ve bunu destekleyecek fiyatlama davranışları­dır” açıklamasında bulundu.

“Başarı için maliye siyaseti devreye girmeli”

Dezenflasyon sürecinin başarı­ya ulaşması ve katlanılan maliye­tin karşılığının alınması için maliye siyasetinin uyumlu ve koordineli halde sıkı para siyasetini destek­lemesi gerekliliğini de hatırlatan Ar­dıç, “Sıkı maliye siyaseti ise yalnız­ca vergi oranlarını ve gelirleri artır­mayı değil, harcamaları azaltacak yapısal tedbirleri de içermelidir. Ak­si halde, enflasyonun düşeceğine dair algının oluşması vakit alacak, ekonomik aktörler uzayan sürece takviye vermeyecektir” dedi.

Arzu edilen sürat için…

Mevcut göstergelerin, enflas­yonda düşüş sürecinin devam ede­ceğini gösterse de bu sürecin istek edilen kadar süratli ilerlemediğini vurgulayan Ardıç, “Merkez Bankası, son iki Para Politikası Kurulu top­lantısında siyaset faizini toplamda 500 baz puan indirdi. Maalesef bu indirimler ticari kredi faiz oranları­na yansımadı. Finansman sorunu yaşayan sanayicilerimizin kullan­dığı kredilerin faizlerinin de bir an evvel siyaset faizindeki indirime pa­ralel olarak düşürülmesidir. Üretim, istihdam ve ihracatımızın sürdürü­lebilirliği açısından bu son derece önemli” dedi.

“Yüksek faiz yeterli para kazandırabilir, ama…”

Günümüz ekonomik koşulların­da varlıklarını nakde çevirip, banka­ya koyup, yüksek faiz getirisinden faydalanmanın kimileri için cazip bir seçenek olarak görülebilece­ğini dillendiren Ardıç, “Yüksek faiz yeterli para da kazandırabilir. Bizim için paranın sesi değil, fabrikalarımızda çalışan makinelerin sesi çok daha fazla pahalıdır. İşleyen makineler, yalnızca üretimin değil, yüzlerce çalı­şanın emeğinin, ekmeğinin ve umu­dunun simgesidir. O makinelerin sesi, ülkemizin ekonomik kalkınma­sının ritmidir. Bizler üretimle, istih­damla, ihracatla ülkemizi sanayi ile kalkındırmaya devam edeceğiz. En büyük miras güçlü iktisat ve üre­tim olacaktır” dedi.

Sanayi üretiminde sakinlik başladı…

“Verilere baktığımız­da, sanayi üretiminde dur­gunluk gözlemliyoruz. Sana­yi üretimi 2024’ün birinci çeyre­ğinde evvelki çeyreğe nazaran %5,3 arttıktan sonra ikinci ve üçüncü çeyreklerde sıra­sıyla %3,1 ve %2,8 azalmış­tı. Yılın son çeyreğinde %2,2 artış gerçekleşti. Geçtiğimiz yıl ortalama sanayi üretimi­miz 2023’e nazaran yalnızca %0,4 arttı. Son üç yılda bir arpa bo­yu yol gidemedik, endekste 2022 yılındaki düzeyin al­tındayız” dedi. Aralık ayında manşet PMI’ın, gerileyerek üst üste 10 ay eşik bedelinin altında kaldığına dikkat çe­ken ardıç, “Faaliyet koşulla­rında yaşanan bozulma, hafif olmakla birlikte son üç ayın en bariz düzeyinde ger­çekleşti” diye konuştu.

Kur enflasyonun altında

Kur artışının enflasyonun altında kalması, yani TL’nin gerçek olarak güçlenmesi so­nucu ihracatta yaşadığımız meselelerin, ASO üyelerinin en kıymetli problemleri ortasında yer aldığını söyleyen ardıç, “Son bir yıllık periyotta ku­run enflasyon artışının yak­laşık %20 altında kalması ihracat rekabetimizi değerli ölçüde azalttı. Rekabet avan­tajımızı ortadan kaldıran bu durum, büyük gayretlerle oluşturduğumuz mevcut pa­zarlarımızı kaybetmemize ve yeni pazarlara giriş açısından kıymetli kısıtlara neden oldu ve olmaya devam ediyor” de­di. Ardıç, “Vize sorunu ve yeşil pasaport talebi, EYT ne­deniyle yetişmiş istihdamın kaybı ve orta eleman sorunu, minimum fiyatın alım gücü, fu­ar alanı eksikliği, yabancı personel çalıştırma, finansmana eri­şim, ihracat takviyelerinin ye­tersizliği, üretim için yapılan ithalatın zorluğu olarak saya­biliriz” formunda konuştu.

Eğitim ve istihdam birlikteliği…

Yapısal ıslahatların eğitim ve istihdam boyutunu defaatle lisana getirdiğine vurgu yapan Ardıç, “Her konuşmamda eğitim ve istihdam siyasetlerinin kıymetini vurgulamaya çalıyorum. TÜİK datalarına nazaran işsizlik 4’üncü çeyrekte %8,6 düzeyinde. Sıkı para siyaseti ile daralan iç piyasa kurallarına karşın işsizlik düzeyinin artmaması değerli, lakin kritik yapısal problemlerimiz var ve artarak devam ediyor. Ülkemiz, istihdam oranında OECD ülkeleriyle karşılaştırıldığında son sırada.

2024 yılı 4’üncü çeyreğinde, evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran, istihdamdaki artış devam etti fakat atıl işsizlik oranımız son 2 yılda %21’den %28 düzeyine geldi. 24,3 milyon kişi olan 15-34 yaş kümesindeki genç nüfusumuzun 6,6 milyonu, yani %27’si ne eğitimde ne de istihdamda. Güney Afrika’dan sonra en yüksek oran bizde. Yüksek teknolojili ve katma pahalı üretimi konuşuyoruz lakin 4 gencimizden 1’i hiçbir şey üretmiyor” dedi.

“Her 3 işsizden biri diplomalı”

Ardıç, “2024’ün son çeyreğinde 32 milyon 658 bin olan istihdamdaki nüfus içinde ise üniversite mezunlarının hissesi %29 ile 9,6 milyon kişi. Kelam konusu devirde 3 milyon 43 bin işsizin %33,3’ü, yani 1 milyon 13 bini üniversite mezunu. Ülkemizde her üç işsizden biri üniversite diplomalı. Eğitim siyasetleri revize edilirken üretimin işgücü gereksinimini gözeten bir tasarım ortaya koyulması gerekiyor.

Ülkemizde yükseköğretim sisteminin gözden geçirilmesi, eğitim siyasetlerinin piyasanın bugünkü ve gelecekteki gereksinimlerine nazaran yine tasarlanması gerektiğini düşünüyorum. Kimi kısımlar istihdam yaratmadığı halde hala açık ve yeni açılan her üniversitede bu kısımlar öğrenci alıyor. Sonuçta da diplomalı işsizler ordusu büyüyor. Piyasanın talebi ile eğitimin işgücü arzı eşleşmiyor. Maharet uyuşmazlığı sorunu her geçen gün daha da artarak devam ediyor” diye konuştu.