Artan Maliyetler ve Fiyat Farkları
Tarım sektöründe yükselen maliyetler, özellikle akaryakıt ve işçilik ücretlerindeki artış, sebze ve meyve fiyatlarının yükselmesine neden oluyor. Örneğin, Antalya Hali’nden çıkan bir kilogram domates, 25 TL’den İstanbul’daki hallerde %60 zamlanarak 40 TL’ye satılmakta. Bu durum, üretici ve marketler arasındaki fiyat farkını giderek açmakta.
Geçtiğimiz yıl Antalya’dan İstanbul Bayrampaşa Hali’ne gelen 25 tonluk bir TIR’ın toplam maliyeti ortalama 26 bin TL iken, bu yıl bu maliyet 32 bin TL’ye yükseldi. Bu maliyetin yaklaşık üçte biri sadece akaryakıt giderlerinden oluşuyor.
Akaryakıt Gideri 12 Bin TL
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan, Antalya’dan 30 TL’den yola çıkan bir kilo domatesin, İstanbul Hali’ne 40 TL’den aşağıya giremeyeceğini belirtiyor. İşçilik ve kira gibi yüksek maliyetleri olan marketlerin, ürünlerinden zarar etmemeleri için ortalama %30-40 marj koymaları gerektiğini ifade etti. Antalya Hali’ndeki domates fiyatları 25-35 TL arasında değişirken, İstanbul Avrupa Yakası Hal Müdürlüğü verilerine göre bu fiyatlar 40-50 TL arasında seyrediyor.
Piyasadan aldığımız nakliye ücretleriyle ilgili verilere göre, geçen yıl İstanbul’a gelen bir TIR sebze-meyve 23-26 bin TL’ye taşınırken, bu yıl bu ücret 32 bin TL’ye çıkmış durumda. 25 tonluk bu TIR’ların akaryakıt giderleri ise 12 bin TL’yi buluyor. Otoyol geçiş ücretleri ve yol masraflarıyla sürücü maliyetleri ise ortalama 10 bin TL olarak kaydedilmiş.
İstanbul’da dünkü fiyatlarla motorin litresi 45.7 TL iken, Ocak 2024’te bu fiyat 39.04 TL olarak belirlenmişti. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, geçen yıl çiftçilerin kullandığı mazotun %18 zamlandığını da vurguladı. Ayrıca, köprü ve otoyollara gelen %43’ü aşan zamlar, bu maliyetlerin artmasında önemli bir rol oynamakta.
Maliyet Fiyatı En Az %50 Artırıyor
Tavsana göre, üretimdeki kasalama, işçilik ve nakliye maliyetinin yaklaşık 10 TL civarında olduğunu belirtiyor. Kiralama ve işçilik gibi yüksek girdilere sahip olan marketlerin de %30-40 artış yapmadan zarar edeceğini ifade ediyor. Yüksel Tavşan, “Antalya’da 20 TL’ye aldığınız bir ürünün, İstanbul ve Ankara’ya girişi zaten en az 30 TL oluyor.” diyerek durumu özetliyor. Bu hesaplamalara göre, halden 40 TL’ye alınan bir kilogram domatesin marketlerde ortalama 52 TL’ye satılması bekleniyor.
Hallere Gelen Ürün Miktarı Azaldı
2024 yılında Bayrampaşa ve Ataşehir yaş meyve ve sebze hallerine getirilen ürün miktarı geçen seneye göre %3.5 azaldı. 2024 yılında toplam 2 milyon 750 bin 633 ton ürün girişi gerçekleşti. Bayrampaşa Hali’ne 2 milyon 75 bin 271 ton ürün gelirken, Ataşehir Hali’ne toplam 675 bin 362 ton ürün girişi oldu. 2024 yılında Bayrampaşa Hali’ne 769 bin 717 ton meyve gelirken, Ataşehir Hali’ne 261 bin 85 ton ürün girişi gerçekleşti. Sebze konusunda ise Bayrampaşa Hali’ne 1 milyon 305 bin 554 ton, Ataşehir Hali’ne ise 414 bin 277 ton ürün girişi sağlandı.
