Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2018-2022 yıllarına ait Vilayet Düzeyinde Beşeri Kalkınma Endeksi’ni açıkladı. Endeks, 2018 yılında 0,844 iken 2022 yılında 2018’e nazaran %1,1 artarak 0,854 oldu.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından ülkelerin beşeri sermaye yeterliliklerinin tespit edilebilmesi maksadıyla hesaplanan endeks, hayat beklentisi, eğitim ve gelir olmak üzere üç alt bileşenden oluşuyor.
Endeksin, ortalama eğitim müddeti ve beklenen eğitim müddeti göstergeleri birinci defa 2023 yılında TÜİK tarafından yayımlandı. Artık TÜİK tarafından üretilebilir hale gelen Beşeri Kalkınma Endeksi’nde birinci defa ülke düzeyinin yanı sıra vilayet düzeyi de yer aldı.
Beşeri kalkınma endeksi, 0 ile 1 ortasında bir kıymet almakta olup, endeksin 0,8 ve üzerinde olması “çok yüksek beşeri kalkınma” düzeyini, 0,7 ile 0,8 ortasında olması “yüksek beşeri kalkınma” düzeyini, 0,55’in altında olması ise ilgili ülkenin “düşük beşeri kalkınma” düzeyinde yer aldığını gösteriyor.
Türkiye, ‘Çok Yüksek Gelişmişlik’ düzeyindeki ülkeler grubunda
Açıklanan datalara nazaran Beşeri kalkınma endeksi, 2018 yılında 0,844 iken 2022 yılında 2018’e nazaran yüzde 1,1 artarak 0,854 oldu.
Bu bedele nazaran, Türkiye, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından belirlenen sonlara nazaran “Çok Yüksek Gelişmişlik” düzeyindeki ülkeler kümesinde yer aldı.
Bu endeksin alt bileşenleri olan ömür beklentisi endeksi 2022 yılında 2018’e nazaran yüzde 2,2 azalarak 0,882 olurken, eğitim endeksi ve gelir endeksi sırasıyla yüzde 3,0 ve yüzde 2,6 artışla 0,807 ve 0,875 oldu.
En yüksek beşeri kalkınma endeksine sahip vilayet Ankara
2022 yılında vilayet seviyesinde en yüksek beşeri kalkınma endeksine sahip vilayet, 0,891 ile Ankara oldu.
Bu ili, 0,886 ile İstanbul ve Kocaeli, 0,870 ile İzmir ve 0,867 ile Muğla izledi. Beşeri kalkınma endeksi en düşük olan vilayet 0,748 ile Ağrı olurken, bu ili Şanlıurfa, Van, Muş ve Bitlis izledi.
Beşeri kalkınma endeksinin son 5 yılda en çok arttığı Kilis
Beşeri kalkınma endeksinin 2018-2022 yılları ortasında en çok artış gösterdiği birinci beş vilayet sırasıyla yüzde 4,1 ile Kilis, yüzde 4,0 ile Şırnak, yüzde 3,9 ile Çankırı ve Hakkâri ve yüzde 3,8 ile Ağrı oldu.
Aynı periyotta, beşeri kalkınma endeksinin düşüş gösterdiği vilayetler sırasıyla yüzde 0,2 ile Trabzon, yüzde 0,1 ile Ordu, yüzde 0,03 ile Rize ve yüzde 0,02 ile Karabük oldu.
