Zeyrek Çinili Hamam: Tarih ve Kültürün Buluşma Noktası
Restorasyon ekibinin başındaki Mimar Cengiz Kabaoğlu, Zeyrek Çinili Hamam’ın bilinmeyen yönlerini bizlerle paylaştı. Kabaoğlu, “Çinili Hamam’ın meşhur çinilerinin büyük bir kısmının aslında toprak altında gizli olduğunu keşfettik. Kazı sırasında tam 3 bin çini ve 37 farklı desenle karşılaşmak gerçekten heyecan vericiydi! Bu çinilerin titizlikle temizlenip bakımının yapılmasının ardından, projeye bir ‘çini müzesi’ ekleme fikri doğdu. Müzede Osmanlı’nın meşhur kırmızısından önce üretilen mavi-beyaz renklerde, oldukça zarif ve sade çiniler yer alıyor,” dedi.
Osmanlı Donanması’nın Kaptan-ı Deryası olan Barbaros Hayreddin Paşa tarafından yaptırılan ve 1530-1540 yılları arasında Mimar Sinan’ın maharetli elleriyle inşa edilen bu hamam, tam 13 yıl süren bir restorasyon çalışmasının ardından şehre yeniden kazandırıldı. Kazı sonrası, Zeyrek Çinili Hamam bir komplekse dönüşerek, bulunan çinilerle birlikte bir müze oluşturuldu. Bu müze, Osmanlı döneminde yıkanma kültürü ve ritüellerini mercek altına alarak, 500 yıllık tarihi dokusunu yaşatmaya devam ediyor.
Müzede, Mimar Sinan tarafından tasarlanan su ve ısıtma sistemlerini açıklayan şemalar ve maketlerle misafirler karşılanıyor. Ayrıca, 3 bin parçalık mavi-beyaz İznik çini koleksiyonu ve restorasyon sürecinin çıktıları da sergileniyor. Hamam ritüeli ile özdeşleşmiş havlular, taslar, değerli metaller ve sedeflerle süslenmiş nalınlar gibi tarihi objeler de müzede yer almakta. Her hafta çarşamba günleri, Zeyrek Çinili Hamam Müzesi’nde hem Türkçe hem de İngilizce rehberli turlar düzenleniyor. Bu turlara ek bir ücret ödemeden, müze biletiyle katılmak mümkün!
Zeyrek Çinili Hamam kompleksi içinde yer alan müzede, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin denetiminde gerçekleştirilen kazılarda ortaya çıkan Roma, Bizans ve Osmanlı dönemine ait eserler sergileniyor. Atelier Brückner’in ödüllü tasarımıyla hayata geçirilen müze, teknoloji ve interaktif sergileme yöntemlerini bir araya getirerek, ziyaretçileri Bizans döneminden günümüze uzanan bir yolculuğa çıkarıyor. Müze, pazartesi hariç hafta içi her gün 10.00-18.00 saatleri arasında ziyaretçilerini ağırlıyor. Perşembe günleri ise ücretsiz giriş imkanı sunuluyor.
‘Hamam Sadece Mimari Değil, Tarihi Değere de Sahip’
Mimar Cengiz Kabaoğlu, “Hamamın en önemli özelliklerinden biri, Barbaros Hayrettin Paşa tarafından Mimar Sinan’a inşa ettirilmiş olması. İki isim de Türkiye tarihi için son derece önemli figürler. Bu hamam sadece mimari bir eser değil, aynı zamanda tarihi bir değer taşıyor. Mimar Sinan’ın pek çok eseri var ama burası, sade ve yalın bir çizgide mekansal düzenleme ile yapılmış çok güzel bir yapı. Zeyrek Çinili Hamam, dönemin klasik mimarisinin en iyi örneklerinden biri. Gerçekten etkileyici buluyorum. Hamam, 500 yıl boyunca birçok yangın ve deprem geçirmesine rağmen sapasağlam ayakta kalmış. Yapı, bugüne dek tüm özelliklerini koruyabilmiş. Hamam, konumu bakımından da önemli; Dünya Mirası Listesi’nde yer alıyor. Ayrıca, tarihi bir bölgede ve koruma altında.” diye belirtti.
‘Çinilerin Louvre Müzesi Gibi Birçok Ünlü Müze ile Dağıtılması Büyük Ses Getirdi’
Hamamda, dantel gibi ince işçilikle çalışarak bu günkü haline getirildiğini ifade eden Kabaoğlu, “Restorasyon sürecinde pek çok kurul aşaması gerçekleşti. Parçalar halinde birçok yerde yapılan kazı çalışmalarında çeşitli buluntular ortaya çıktı. İstanbul Arkeoloji Müzeleri denetiminde gerçekleştirilen kazıda birçok çini bulundu. Bugün bu kazı çalışmasında çıkanlar ile hamam içerisinde bir müze kuruldu ve bu müze oldukça önemli bir hale geldi. Osmanlı döneminde yaşayan bir vatandaş, burada bulunan çinileri izinsiz sökerek yurt dışına satmış ve bunlar, müzelerin özel koleksiyonlarına dağıtılmış. Biz bunların izini sürdük. Bina içinde de çini izlerini aradık ve belirli yerlerde çinileri bulduk. Burada çiniler için kurulan özel ekiple, çok emek isteyen bir çalışmaya imza attık. İzlerden hareketle 4 tip çini izi ve 37 ayrı desen bulduk. Kazıda çıkan çiniler üzerine müze kurma fikri doğdu. Tüm çinilerin temizlik ve tamirleri yapıldıktan sonra müzede sergilendi. Böylece buraya ait çok güzel bir çini müzesi oluşturmuş olduk. Osmanlı’nın meşhur kırmızısı çıkmadan önce üretilen mavi-beyaz renklerde, çok güzel ve yalın renkte çiniler yer alıyor. Çinilerin Louvre Müzesi gibi birçok ünlü müzeye dağıtılması büyük yankı uyandırdı. Yurt dışında da basın tarafından büyük ilgi gördü. Kazıdan 3 bin civarında parça bulduk ve ekibimizle adeta bir dedektif gibi çalışarak harika bir işe imza attık. Desenlerin ortaya çıkması gerçekten heyecan vericiydi. Duvarlardan ise farklı dönemlere ait 4-5 katman çıktı. Çinilerin zamanla üzerine farklı duvar resimleri yapılmış. Tarihi yapılar bir kişi ile onarılmamalı, işin ehli insanlar ile yapılmalı. Zeyrek Çinili Hamam’da da iyi bir ekiple başarılı bir proje süreci yaşandı.” dedi.
‘Restorasyon Aşaması Arkeolojik Bir Kazıya Dönüştü’
Zeyrek Çinili Hamam’ın Müze Müdürü Beril Gür Tanyeli, “Zeyrek Çinili Hamam’ın restorasyon projesi başlangıçta 3 yıl sürmesi bekleniyordu. Hamamın orijinal işlevine geri dönerek, tekrar hamam olarak kullanılmasını amaçlıyorduk. Ancak restorasyon aşamasında bu süre tam 13 yıla uzayarak arkeolojik bir kazıya dönüştü. Çinili Hamam’ın meşhur çinilerinin büyük bir kısmının toprak altında olduğunu keşfettik. Bununla birlikte projeye bir müze de eklendi. Kazıdaki birçok seçkinin müzede sergilenmesine karar verildi. Şu an çifte hamam olarak kadınlara ve erkeklere hizmet veriyor. Aynı zamanda müzemiz de ziyaretçilerini ağırlıyor ve çok çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapıyoruz. Kazıda, Bizans dönemine ait bir sarnıç da bulundu ve bu sarnıç günümüzde güncel sanat sergilerine ev sahipliği yapıyor. Yapıda, etkinlik bahçemiz ve müze içinde bir hediye dükkanımız mevcut. Tüm restorasyon sürecini anlatan ‘Barbaros’un Çinili Hamamı: Sinan’dan Bir Başyapıt’ adlı kitabımız da hem müze dükkanında hem de online olarak satışta. Müzede, suyun nereden geldiği, su ısıtma sistemleri gibi farklı temalar bulunuyor. Ayrıca müzede çocuklar için de atölyeler düzenliyoruz. Yakında yetişkinler için de etkinliklerimiz olacak,” diye konuştu.