Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nden Fiyat Değerlendirmesi
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, 2024 yılına dair üretici ve market fiyatları ile girdi fiyatlarındaki değişimleri basın toplantısında değerlendirdi. Bayraktar, üretici ile market arasındaki fiyat farklılıklarını, Türkiye’nin dört bir yanından Ziraat Odaları aracılığıyla toplanan veriler ışığında analiz ettiklerini belirtti ve şu şekilde devam etti:
“Yaptığımız detaylı değerlendirmelere göre; 2024 yılında markette takip edilen 41 ürünün 40’ında fiyat artışı, yalnızca 1 üründe fiyat düşüşü yaşandı. En fazla yıllık artış beyaz lahanada görülürken, markette fiyatı en çok artan ürün beyaz lahana, üreticide ise mandalina oldu. En fazla fiyat düşüşü ise hem markette hem de üreticide patateste kaydedildi.
Geçen yıla göre bu yıl markette en yüksek fiyat artışı yüzde 179,1 ile beyaz lahana da görüldü. Bunu, yüzde 135 ile mandalina, yüzde 115,2 ile patlıcan ve pırasa, yüzde 98,5 ile limon takip etti. Diğer yandan, geçen yıla göre bu yıl markette fiyatı en fazla düşen ürün ise yüzde 16 ile patates oldu.
Üreticide En Fazla Fiyat Artışı Mandalinada
2024 yılında, üreticide takip edilen 33 ürünün 29’unda fiyatlar artarken, 4 üründe fiyat düşüşü gözlemlendi. Geçen yıla göre bu yıl, üreticide en fazla fiyat artışı yüzde 276,5 ile mandalinada görüldü. Mandalinadaki fiyat artışını, yüzde 270,4 ile karnabahar, yüzde 166,2 ile beyaz lahana ve yüzde 153 ile pırasa izledi. En fazla fiyat düşüşü patateste yaşandı; geçen yıla göre bu yıl, üreticide en fazla fiyat düşüşü yüzde 59,8 ile patateste gerçekleşti. Patatesteki fiyat düşüşünü, yüzde 20,7 ile zeytinyağı, yüzde 9,4 ile Antep fıstığı ve yüzde 3,6 ile kuru kayısı izledi.
Bu yıl patates üretiminde yüzde 21,1 oranında artış görüldü. Patates üretimindeki bu artış, özellikle yıllık bazda üretici fiyatlarının geçen senenin altında kalmasına neden oldu. Zeytinyağı, Antep fıstığı ve kuru kayısıda ise ürün arzında yaşanan artış, fiyatların geçen yılın altına düşmesine yol açtı.
Üretici ve Market Arasındaki Fiyat Farkı
Bayraktar, sözlerine şöyle devam etti: “Aralık ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 312,3 ile limonda görüldü. Limonun ardından, yüzde 300,8 ile patates, yüzde 270 ile portakal ve yüzde 237,2 ile havuç geldi. Limon, markette 4,1 kat, patates 4 kat, portakal 3,7 kat, havuç ise 3,4 kat daha fazla fiyata satıldı. Örneğin, üreticide 7 lira olan limon, markette 30 liraya satılmakta; 4 lira olan patates 18 liraya, 10 lira olan portakal 37 liraya, 11 lira olan havuç ise 37 liraya alıcı bulmaktadır.
Aralık ayında fiyatı en çok artan ürün; markette beyaz lahana, üreticide ise patlıcan oldu. Fiyatı en fazla düşen ürün ise markette karnabahar, üreticide ise patates olarak kaydedildi.
Market Fiyatları Ne Durumda?
Bayraktar, market fiyatlarından bahsederken, “Aralık ayında markette 41 ürünün 24’ünde fiyat artışı, 17’sinde ise fiyat azalışı görüldü. Aralık ayında markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 75,6 ile beyaz lahana oldu. Bunu, yüzde 43 ile patlıcan, yüzde 30,2 ile yeşil soğan ve yüzde 16,6 ile marul takip etti. Markette fiyatı en çok azalan ürün ise yüzde 35,5 ile karnabahar oldu. Karnabahardaki fiyat düşüşünü, yüzde 13,6 ile domates, yüzde 7,6 ile sivribiber ve yüzde 6,3 ile kabak izledi.”
15 Üründe Fiyat Artışı
Şemsi Bayraktar, aralıkta üreticide 33 ürünün 15’inde fiyat artışı görüldüğünü belirtti: “Aralık ayında üreticide 33 ürünün 15’inde fiyat artışı olurken, 9’unda fiyat düşüşü görüldü. 9 üründe ise fiyat değişimi olmadı. Aralık ayında üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 27,9 ile patateste görüldü. Patatesteki fiyat düşüşünü, yüzde 25,3 ile portakal, yüzde 11,2 ile limon ve yüzde 11,1 ile mandalina izledi. Üreticide en fazla fiyat artışı ise yüzde 89,2 ile patlıcanda görüldü. Patlıcandaki fiyat artışını, yüzde 44,5 ile yeşil soğan, yüzde 42,3 ile beyaz lahana ve yüzde 31,6 ile karnabahar takip etti.”
Sebep Ürün Arzındaki Azalma
Bayraktar, üreticideki fiyat değişimlerini şöyle yorumladı: “Üreticide patlıcan fiyatındaki artışın sebebi, ürün arzındaki azalmadır. Arzın düşmesi ve talebin artması, üreticide yeşil soğan, beyaz lahana ve karnabaharda da fiyatların yükselmesine neden oldu. Sera üretiminde kış döneminde birim alandan alınan verimin azalması, kışlık sebzelerde geçen yıl üretici fiyatlarının düşük olması ve maliyetlerin yükselmesi, üretim alanlarını daralttı. Seracılığın yoğun olarak yapıldığı kıyı bölgelerimizde ve kışlık sebzelerin yoğun ekilişlerinin yapıldığı alanlarda meydana gelen doğal afetler, üretimi olumsuz etkileyerek üretici fiyatlarının artmasına yol açtı. Patateste bu yıl rekoltenin yüksek olmasının sonucunda arz artışı yaşandı ve bu durum, fiyatların düşmesine neden oldu. Ödemiş patatesinde hasat başlamış durumda. Ancak tüccar ürün alımı yapmamaktadır. Nevşehir ve Niğde’de de benzer bir durum söz konusu olduğundan, patates üreticilerimiz, bu yıl rekoltenin yüksek olmasından dolayı ellerindeki patatesin bozulmadan devlet tarafından alınmasını talep ediyorlar.”
Doğrudan Üreticiden Alım Yapılmalı
Bayraktar, konu hakkında çözüm önerilerini şu şekilde sıraladı: “Tarım Kredi ve Toprak Mahsulleri Ofisi devreye girerek, doğrudan üreticiden alım yapmalıdır. Kuru soğanda üreticilerimiz, ürünlerini satacak alıcı bulamıyor. Alım satımın olmaması nedeniyle fiyatlar geriliyor. Limon, portakal ve mandalinada erkenci çeşitlerin yanı sıra yeni sezonla birlikte depoluk ürünlerin çıkması, üretici fiyatlarının düşüş göstermesine neden oldu. Halen limonda talebin az olması nedeniyle üreticilerimiz, ürünlerini satmakta zorlandıkları için erkenci çeşitler dalında kalmaktadır.”
Tarım İlaçları ve Girdi Fiyatları
Bayraktar, süt yemi ve tarım ilacı fiyatlarındaki artıştan da bahsetti: “Ziraat Odalarımız aracılığıyla girdi piyasalarından aldığımız fiyat verilerine göre; Aralık ayında, Kasım ayına göre amonyum nitrat yüzde 12,3, ÜRE gübresi yüzde 9,2, DAP gübresi yüzde 2,7, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 2,6, amonyum sülfat gübresi ise yüzde 1,8 oranında arttı. Geçen yılın Aralık ayına göre son bir yılda amonyum sülfat gübresi yüzde 35,2, DAP gübresi yüzde 29, ÜRE gübresi yüzde 28,6, amonyum nitrat yüzde 27,7, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 19,5 oranında arttı. Aralık ayında Kasım ayına göre süt yemi yüzde 1,8, besi yemi yüzde 1,6, son bir yılda süt yemi yüzde 26,1, besi yemi ise yüzde 25,5 oranında yükseldi.
Tarım ilacı fiyatları ise geçen aya göre yüzde 6,8 oranında artarken, yıllık bazda yüzde 34,3 oranında bir artış gösterdi. Elektrik fiyatları yıllık olarak yüzde 30,4 oranında arttı. Mazot fiyatları ise aylık bazda yüzde 0,5 oranında bir azalma göstermişken, yıllık bazda yüzde 18 oranında bir artış yaşandı.”
