Dünya Bankası’ndan yapılan açıklamada, gelişmekte olan ekonomilere yönelik milletlerarası direkt yatırımların ekonomik büyümenin ve ömür standartlarının yükselmesinin temel itici gücü olduğuna işaret edildi.
Mevcut en yeni datalara nazaran, 2023 yılında gelişmekte olan iktisatların sadece 435 milyar dolar milletlerarası direkt yatırım aldığı kaydedilen açıklamada, bu meblağın 2005’ten bu yana en düşük düzey olduğu tabir edildi.
Açıklamada, bu düşüşün gelişmiş ekonomilere yönelik yatırım akışının da önemli bir biçimde yavaşladığı global bir eğilimle örtüştüğü vurgulandı.
Yüksek gelirli ülkelerin ise 2023’te 336 milyar dolar yatırım aldığı bildirilen açıklamada, bunun da 1996’dan bu yana en düşük düzey olduğuna dikkat çekildi.
Açıklamada, 2023’te yabancı yatırım girişlerinin gelişmekte olan iktisatların Gayri Safi Yurt İçi Hasılası’nın (GSYH) sadece yüzde 2,3’üne denk geldiği, bu oranın ise 2008’de görülen doruğun yarısı olduğu aktarıldı.
“Yabancı yatırımlar büyük ekonomilerde yoğunlaştı”
Yatırım mutabakatlarının taraf ülkeler ortasında milletlerarası direkt yatırım akışlarını yüzde 40’tan fazla artırma eğiliminde olduğuna değinilen açıklamada, 2010-2024 devrinde sırf 380 yeni yatırım muahedesinin yürürlüğe girdiği bunun da 1990’lardaki düzeylerin 3’te 1’i kadar olduğu kaydedildi.
Açıklamada, son on yılda imzalanan yeni ticaret mutabakatlarının sayısının yarıya düştüğü söz edilerek, 2010’larda yılda ortalama 11 olan sayının, 2020’lerde yılda 6’ya gerilediği belirtildi.
Yabancı yatırımların yanlışsız şartlar altında güçlü bir ekonomik büyüme kaynağı olduğuna değinilen açıklamada, bunların çoklukla en büyük ekonomilerde ağırlaştığına dikkat çekildi.
Açıklamada, 2012–2023 ortasında, gelişmekte olan ekonomilere giden milletlerarası direkt yatırımların yaklaşık 3’te 2’sinin sırf 10 ülkeye gittiği, Çin’in toplamın neredeyse 3’te 1’ini, Brezilya’nın yüzde 10’unu, Hindistan’ın ise yüzde 6’sını aldığı aktarıldı.
En fakir 26 ülkenin ise toplam yabancı yatırımların yüzde 2’sini aldığına işaret edilen açıklamada, ayrıyeten son on yılda gelişmekte olan ülkelere gelen yabancı yatırımların neredeyse yüzde 90’ını gelişmiş iktisatların sağladığı söz edildi.
Global işbirliği vurgusu
Dünya Bankası açıklamasında, kalkınma gayelerine ulaşılması için gerekli siyaset adımlarına değinilerek, yatırım kısıtlamalarının gevşetilmesinin kıymeti vurgulandı.
Gelişmekte olan ekonomiler için siyaset öncelikleri de belirlenen açıklamada, bunlar, yabancı yatırım çekme gayretlerini artırmak, yabancı yatırımların ekonomik yararlarını çoğaltmak ve global işbirliğini ilerletmek olarak sıralandı.
Açıklamada görüşlerine yer verilen Dünya Bankası Başekonomisti ve Kıdemli Lider Yardımcısı Indermit Gill, “Şu anda şahit olduğumuz şey kamu siyasetlerinin bir sonucu” değerlendirmesinde bulundu.
Uluslararası direkt yatırımlar yeni taban düzeylere inerken, kamu borcunun rekor düzeylere ulaştığını belirten Gill, “Ancak son yıllarda hükümetler, yatırımı ve ticareti teşvik etmek yerine önlerine mahzurlar koymakla meşguldü. Bu berbat alışkanlıktan vazgeçmeleri gerekecek” tabirlerini kullandı.
Dünya Bankası Başekonomist Yardımcısı ve Beklentiler Kümesi Yöneticisi Ayhan Köse de gelişmekte olan ekonomilere yönelik yabancı yatırımlardaki keskin düşüşünün alarm verici olması gerektiğini kaydetti.
Bu yavaşlamayı aksine çevirmenin yalnızca ekonomik bir mecburilik olmadığını, istihdam oluşturma, sürdürülebilir büyüme ve kalkınma maksatlarına ulaşmak açısından da gerekli olduğunu vurgulayan Köse, “Bu da hem iç ıslahatlarda cesaretli adımlar hem de hudut ötesi yatırımları yine canlandırmak için kararlı global işbirliği gerektiriyor” değerlendirmesini yaptı.
