Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele: Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 2024 Çalışmaları
Kayıt dışı ekonomi ile mücadele sürecini kararlılıkla sürdüren Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), bu kapsamda saha denetimlerine büyük önem veriyor. Başkanlık, vergi kayıp ve kaçağını önlemek, uyumsuz mükellefleri tespit etmek amacıyla çeşitli analizler gerçekleştiriyor ve bu analizlere dayanarak denetlenecek mükellef gruplarını belirliyor. Ayrıca, ihbar ve şikayetlere dayanan sahadan gelen öneriler de dikkate alınarak denetim alanları seçiliyor.
GİB, 2024 yılı itibarıyla birçok sektörde KDV oran uyumsuzluğu, belge düzeni ve ödemelerin kayıtlarla uyumu gibi kayıt dışılığa yol açabilecek konuları denetledi. Bu denetimlerin yanı sıra, bandrollü ürünler ve akaryakıt ürünlerine yönelik kontroller de gerçekleştirildi. Böylece, toplamda 1 milyon 125 bin 410 saha denetimi yapılmış oldu. Bu denetimler sonucunda tespit edilen uyumsuzluklar nedeniyle mükelleflere toplam 7,4 milyar lira ceza kesildi. Ayrıca, 32 bin 255 kişinin hiç vergi kaydı olmadan tamamen kayıt dışı çalıştığı belirlendi. Bu tespitler üzerine gerekli işlemler yapılarak 10 milyar lira vergi tahakkuk ettirildi.
Kira Geliri Beyanında Önemli Artış
Başkanlığın kira gelirlerine yönelik 2024 yılında gerçekleştirdiği çalışmada, kiracı olduğu değerlendirilen 425 bin konutta yoklama yapıldı. Bu sayede 376 bin yeni mükellefin beyanname vermesi sağlandı. Böylece, 2024 yılına ilişkin beyanname veren mükellef sayısında bir önceki yıla göre yüzde 26 artış gözlemlendi. Çalışma, 55 bine yakın mükellefin geçmiş yıllara ait kira beyannamesi vermesini de sağladı. Verilen bu beyannamelerle toplamda 3,1 milyar lira kira geliri beyan edildi. GİB, bu yıl da kira gelirlerinin doğru bir şekilde beyan edilmesi için benzer çalışmalar yapmaya devam edecek.
Bandrollü Ürünlere Özel Denetimler
Bunun yanı sıra, tütün ve alkollü içkilerde 2007 yılında başlatılan bandrol uygulaması ile bu ürünlerin kaçak veya kayıt dışı olup olmadığını kolayca tespit etmek mümkün hale geldi. Gelir İdaresi, bu alanda yetiştirilmiş bandrol ekipleriyle denetimlerine aralıksız devam ediyor. Bandrol ekipleri, 2024 yılında 16 milyondan fazla sigara ve alkollü içki ile yaklaşık 600 milyon dal makaron denetledi. Bu denetimlerde kaçak olduğu belirlenen 2 milyon sigara ve alkollü içki ürünü ile 120 milyon dal makaron, adli sürecin başlatılması amacıyla kolluk kuvvetlerine bildirildi.
Kayıt Dışı Hasılat İçin İzaha Davet
GİB, nakdin yoğun olarak kullanıldığı sektörlerde izaha davet ve gönüllü uyum süreçlerini de başlattı. Fiziki ve sanal POS cihazlarının usulsüz kullanımı veya IBAN yoluyla yapılan tahsilatlarla kayıtlara geçmeyen hasılatlar üzerinde analizler yapıldı. Bu yollarla elde edilen ancak kayıtlara yansımayan hasılatlar için mükelleflerden açıklama istendi. Şirketlerin ortaklarına dağıttığı ve beyan edilmesi gereken kar payı, sporcuların elde ettiği ücret gelirinin beyanı, özel tekne ve yat satışları gibi özel konularda vergi ziyaına yol açan mükellefler tespit edildi. Bu kapsamda 137 bin 25 mükellefle iletişime geçilerek, 132,5 milyar lira kayıt dışı hasılat için gönüllü uyum ve izaha davet çalışmaları başlatıldı. İlk aşamada 252 bin 322 beyanname ile 27,3 milyar liralık kayıt dışı hasılatın beyanı sağlandı. Çalışma sonucunda kayıt dışı bırakılan hasılatı beyan etmeyen mükellefler hakkında gerekli işlemler yapılacaktır.
“Vergiye Gönüllü Uyum Önceliğimizdir”
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, bu alandaki denetimlerin önemine dikkat çekerek, “Geçtiğimiz yıl yaptığımız düzenlemelerle vergi cezalarında etkinliği artırmak amacıyla ceza tutarlarında önemli artışlar yaptık. Kayıt dışı çalışan mükelleflere artırımlı cezalar öngördük. Ayrıca, daha önce ceza uygulaması olmayan uyumsuzluklar için de ceza uygulaması getirdik. Geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da kayıt dışılıkla mücadelemiz aralıksız devam edecek.” dedi. Şimşek, kayıt dışılıkla mücadele için yaptıkları saha denetimlerinde çok önemli bulgular elde ettiklerini vurgulayarak, “Vergide adalet ve verimlilik ilkesi çerçevesinde kayıt dışı ekonomiyle mücadeleye yönelik denetimlerimiz yeni nesil analiz teknikleriyle sürecek. Bakanlık olarak bu yıl da bir yandan vergiye gönüllü uyumu gözetirken, diğer yandan kayıt dışı ile mücadele denetimlerimizi katbekat artırarak yeni bir aşamaya geçeceğiz.” ifadelerini kullandı.
