Son devirde uçak türbülanslarında artış yaşanıyor. Uzmanlar, türbülans olaylarının iklim krizinin bir sonucu olarak arttığını tabir ediyor.
Türbülansların 2050’li yıllara kadar üç kat artacağı iddia ediliyor. Kelam konusu artış, insanların uçuş tercihlerini de etkileyebilir.
Türbülanslar 1979’dan beri yüzde 55 arttı
BBC Türkçe’de yer alan habere nazaran, Reading Üniversitesi’nde misyonlu atmosfer bilimi profesörü Paul Williams şiddetli açık hava türbülansı (Cat) üzerine bir araştırma yaptı.
Söz konusu araştırmaya nazaran, türbülansların sıklığı sağlam meteorolojik kayıtların tutulmaya başlandığı 1979’dan beri tam yüzde 55 oranında arttı.
Türbülansların 2050’lere kadar global çapta üç kat artması beklenirken; bilhassa Doğu Asya ile Kuzey Atlantik rotaları üzerinde büyük bir tesire sahip olabilir.
Havacılıkta maliyeti artırıyor
Uçak korkusu yaşayanların en sık lisana getirdiği nedenlerden biri, geçmişte türbülansla yaşadıkları olumsuz tecrübeler oluyor.
Ancak bunun yanında türbülans, havacılık sanayisinde maliyeti de artırıyor.
Bunun nedenleri ortasında türbülansın uçaklarda aşınma ve yıpranmaya neden olması, pilotların türbülanstan kaçınmak için uçuşları uzatması ve bunun da fazla yakıt tüketimine yol açması gösteriliyor.
Etkilerini hafifletmek için çalışmalar yapılıyor
Havayolları şirketleri, bilim insanları ve mühendisler de türbülansın tesirlerinin hafifletmek için çalışmalar yapıyor.
Bu çalışmalardan biri Avusturya’daki Baden merkezli Turbulence Solutions’da (Türbülans Çözümleri) yapıldı. Çalışmayla, uçakların kanatlarında bulunan daha büyük flaplara eklenebilen küçük “kanatçıklar” geliştirildi.
Söz konusu kanatçıklar, basınç okumaları üzerinden hava akışındaki değişiklikleri dengelemek için açılarını ayarlıyor.
Turbulence Solutions, geliştirdikleri kanatçıkların yolcuların hissettiği türbülans tesirini yüzde 80’den fazla azaltabileceğini öne sürüyor. Bu yeni teknoloji, şu ana kadar yalnızca küçük uçaklarda test edildi.
Ancak şirketin CEO’su ve akrobasi pilotu Andras Galffy, kanatçıkların büyük uçaklara da uygun hale getirilebileceğini belirtiyor.
Yapay zekâ tahlil olabilir mi?
Stockholm’deki KTH Kraliyet Teknoloji Enstitüsü’nde araştırmacı olan Ricardo Vinuesa ise tahlil için yapay zekâyı işaret ediyor. Vinuesa, yapay zekânın türbülans kalıplarını belirlemek için kusursuz bir uygulama alanı olabileceğini belirtiyor.
Ricardo Vinuesa, Barselona Harika Bilgisayar Merkezi ve TU Delft’ten bilim insanları, yakın vakitte yaptıkları bir çalışmada simüle edilmiş bir uçak kanadındaki hava akımını test eden bir yapay zekâ sistemi oluşturdu. Kullanılan yapay zekâ modeli daima geliştirildi.
Ricardo Vinuesa, yapay zekâyla yaptıkları çalışmaya ait, “doğrudan kanattan elde edilen ölçümlere dayanarak hava akışının ne yaptığına dair çok yanlışsız sayısal simülasyonlar oluşturulabildiğini” belirtiyor.
Bu teknolojinin daha da geliştirilmesi için şirketlerle çalışmalar sürüyor.
Öte yandan, hususla ilgili diğer çalışmalar da yapıldı.
NASA’nın Langley Araştırma Merkezi’ndeki araştırmacılar, özel bir mikrofon geliştirerek, 480 km’ye kadar zaklıktaki türbülansların yarattığı ultra düşük infrasonik frekansları algılayabildi.
2024 yılında Caltech ve Nvidia’dan bir grup, insansız hava araçları için yapay zeka dayanaklı bir algılama-tahmin sistemini test etti. Testte bir rüzgar tünelinin içerisinde şiddetli türbülans ortamı yaratıldı ve umut verici sonuçlara ulaşıldı.
Ancak, tüm bu aygıtlar büyük, ağır ve güç kullanımı açısından sürdürülebilir olmadıkları için mevcut tivari uçaklarda kullanıma uygun değiller.
Yapay zekâ, yeni sensörler ve üretim teknolojilerinin birleşimi 21. yüzyılın ikinci yarısında havacılık alanında esaslı değişimlere neden olabilir.
Günümüzde türbülans nasıl tespit ediliyor?
Bugün ise pilotlar, kalkıştan evvel hava durumu bilgilerini denetim ediyor, jet akımı grafiklerini inceliyor.
Uçuş planlama yazılımlarına da başvurubiliyorlar. Ayrıyeten, Grafiksel Türbülans Rehberliği (GTG) üzere kestirimler de denetim ediliyor.
Öte yandan, Milletlerarası Hava Nakliyatı Birliği’nin (IATA) Turbulence Aware uygulaması, gerçek vakitli türbülans bilgilerini anonimleştirerek paylaşıyor.
