Nagihan KALSIN
Rekabet Kurumu Lideri Birol Küle, kırmızı etten çiğ süte kadar besin dalında radarlarına takılan ihlaller ve cast ajanslarına yönelik yürüttükleri soruşturmaya ait DÜNYA’nın sorularını yanıtlandırdı.
Üreticilerin Ramazan ayında artan talebi mazeret ederek kırmızı et fiyatlarında spekülatif hareketlerde bulunabildiğine değinen Küle, “Biz vatandaşımızın daha ucuza, daha kaliteli eserlere ulaşabilmesinin garantisiyiz. Yalnızca bu periyoda özel değil; yalnızca kırmızı et de değil; her devir besin bölümünü bahis alan birçok inceleme ve soruşturma gerçekleştirdik, gerçekleştiriyoruz” açıklamasında bulundu.
“Adil rekabeti sağlayacağız”
“Gıda deyince aklınıza gelen ne varsa biz oradayız” diyen Küle, çiftçinin girdilerinden, tedarik zincirine ve marketlere kadar her etabın radarlarında olduğunu vurguladı. Son yıllarda yaptıkları soruşturmaları örnekleriyle anlatan Lider Birol Küle, “Zincir marketler, buğday unu, bakliyat, bebek maması, dondurma, atıştırmalık eserler, içecek, yumurta, maya, süt ve süt eserleri, bal, sirke, paketlenmiş ekmek, baharat, beyaz et, su üzere temel besin eserleri.
Geçen yıl toplamda 7,7 milyar TL idari para cezası verdik, kanunu ihlal eden firmalara. Lakin bu ceza verip, defteri kapattığımız manasına gelmiyor. Elimiz daima üzerlerinde. Çok yakında yeni soruşturmalarımızı da duyuruyor olacağız. Adil rekabeti tam olarak sağlayıncaya kadar, vatandaşın cebine uzanan elleri defedinceye kadar kararlılıkla çalışmaya devam edeceğiz” tabirlerini kullandı.
“Kırmızı etle ilgili çalışmamız var”
Küle, kırmızı et dalına yönelik bir çalışma içerisinde oldukları bilgisini vererek, “Kırmızı et bölümünü çok yakından, dikkatle takip ediyoruz. Kırmızı et, uzun yıllardır Kurumumuzun incelemelerine mevzu olmuş bir dal. Hatta 2011 yılında Türkiye Kırımızı Et Bölümü ve Rekabet Siyaseti Raporu ismiyle bir inceleme raporu da yayımlandı. Son yıllarda da kırmızı et piyasasındaki fiyat artışlarıyla ilgili çalışmalarımızı ağırlaştırdık. Son üç yılda bölümde çok kapsamlı üç önaraştırma ve bir soruşturma sonuçlandırdık ve dala ait değerli tespitlerde bulunduk. Hâlihazırda da bir önaraştırma ve dal incelememiz devam ediyor” dedi.
“Arkeolog titizliğiyle kazıp inceliyoruz”
Kırmızı et dalını sadece üreticiler tarafından yetiştirilen hayvanın, besici, tüccar üzere dağıtıcılar aracılığıyla kesimhanelere yahut kasaplara satıldığı, buradan da eserin perakendecilere yahut tüketicilere pazarlandığı bir tedarik zincirinden ibaret görmediklerine işaret eden Birol Küle, şunları kaydetti: “Tarımsal besin sanayisinde et, etin ana girdilerini oluşturan canlı hayvan, yem ile süt ve süt eserleri, ilaç ve perakende üzere sanayiler birbiriyle etkileşim halinde. Bu pazarların birindeki rekabet sorunu öteki pazarları da etkileyebiliyor ve kartopu tesiriyle bu meseleler daha da büyüyebiliyor.
Biz tüm bu pazarları bir ekosistemin kesimi olarak görüyoruz. Burada aksaklıkları gözden kaçırmamak ismine salt bir pazara yönelip büyük resmi ihmal etmiyoruz. Dalda üreticilerin emeklerinin karşılığını alarak üretimlerine devam etmelerini elzem. Üretici-tüketici zincirinde sürdürülebilir bir ekosistemin inşası ile dışarıya bağımlı olmadan ilerleyebileceğimizi biliyor ve buna inanıyoruz. Bunun için de bu ekosisteme bütüncül yaklaşıyor, kesimin her bir alanını bir arkeolog titizliğiyle kazıyor, inceliyoruz.”
“Üreticinin güçlendirilmesi üzerinde duruyoruz”
Kırmızı et dalı ile ilgili kapsamlı bir rapor hazırladıklarını lisana getiren Küle kelamlarını şöyle sürdürdü: “Birçok tespit ve teklif içeriyor. Bunlardan kimilerini sizinle paylaşabilirim: Örneğin, Türkiye’deki canlı hayvan varlığının ve meraların her geçen yıl azaldığı, maliyet artışlarının besicilik faaliyetlerini zorlaştırdığı, Türkiye’de çok fazla sayıda örgüt/ kooperatif bulunmasına karşın bu yapılanmaların daha aktif bir biçimde faaliyet göstermesi ve üreticilerin güçlü bir biçimde örgütlenmesi gerektiğini tespit ettik. Kelam konusu örgütlenme meseleleri nedeniyle arzın üretici örgütleri elinde yoğunlaştırılamadığı, üreticilerin tek başlarına pazarlık güçlerinin bulunmadığını gördük.
Kırmızı et, çiğ süt, süt ve yem kesimlerinin birbiriyle sıkı sıkıya bağlı olduğu, rastgele bir bölümde yaşanan olumsuz durumun başka kesimlerde direkt tesir doğurabildiği, bölümdeki haksız ticari uygulamaların önlenmesi gerektiği, birçok durumda risklerin üreticilerce üstlenildiği lakin gelir dağılımından en küçük hissesi da çiftçilerimizin, üreticilerimizin aldığını kıymetlendirerek, üreticinin güçlendirilmesi gerektiği üzerinde durduk.
Sorunların üreticiler ortasındaki yatay iş birliklerinin teşviki ve üreticilerin birlikte hareket edebilmelerine yönelik siyasetlerin izlenmesi ile çözülebileceğini, ilgili sıkıntılara ait olarak ziraî piyasa gerçeklerini daha çok benimseyen, üreticilerin tarafı olduğu muhakkak davranışlara istisnalar getiren bir rekabet hukuku siyaseti benimsenebileceğini değerlendirdik.”
“Çiğ sütte alıcı inhisarına göz yummayız”
Birol Küle, süt dalında yaptıkları yerinde incelemeleri hatırlatmamız üzerine, şu değerlendirmelerde bulundu: “Geçtiğimiz haftalarda, toptan çiğ süt alımı ile iştigal eden ve süt eserlerinin perakende satışını gerçekleştiren 40’dan fazla teşebbüste yerinde incelemeler gerçekleştirdik.
Süt alım pazarında faaliyet gösteren teşebbüslerin üreticilere teklif ettikleri süt alım fiyatlarını ortaklaşa belirledikleri, süt alım fiyatlarına yönelik bilgileri birbirleriyle değiştikleri, alım yapacakları bölgeleri yahut müşterileri paylaştıklarına ait birtakım kanıtlar elde ettik. Bizim en hassas olduğumuz hususların başında teşebbüslerin ortalarında anlaşarak fiyatları artırması, birbirlerinden bağımsız halde rekabet etmek yerine fiyat yahut fiyat gibisi hususlarda mutabakatları gelir.
Çiğ süt alıcılarının da ortalarında anlaşarak üreticiler karşısında alıcı inhisarı oluşturmalarına göz yummayız. Hakikaten bu ve gibisi uygulamalar nedeniyle süt fiyatlarının baskılanması sonucunda masraflarını karşılayamayan süt üreticileri anaç hayvanlarını keserek pazardan çıkabiliyor. Anaç hayvanların kesilerek pazardan çıkılması da orta ve uzun vadede arzın daralmasına yol açarak kırımızı et fiyatlarının artmasına sebep oluyor. Üstte da söz ettim, tüm bu bölümler birbirleriyle iç içe.
Kırmızı et fiyatlarındaki son devirdeki artışların gerisinde bu ve gibisi uygulamaların olup olmadığı, araştırdığımız bahisler ortasında yer almaktadır. Bu incelemede ayrıyeten süt satış pazarını da inceleniyoruz. Gerçekten bu pazara yönelik de birtakım rekabetçi kaygılarımız var. Bilhassa süt ve süt eserlerinin fiyatlarının rakipler ortasında birlikte belirlenip belirlenmediği, rekabete hassas bilgilerin rakipler ortasında paylaşılıp paylaşılmadığının da üzerinde duruyoruz.”
“Cast ajanslarıyla ilgili 21 teşebbüsü soruşturuyoruz”
Rekabet Kurumu Lideri Birol Küle, son devirde medyanın gündemini epeyce meşgul eden cast ajansları ile ilgili yürütülen soruşturma hakkında da değerli değerlendirmeler yaptı. Küle, “Kamuoyunda çok konuşulan bahislerden bir tanesi ve maalesef bu bahis hakkında çok sayıda spekülatif haber de çıktı.
Esasen bu soruşturmamız medya ve cümbüş kesimi diyebileceğimiz alanda yürüttüğümüz 4 incelemeden bir tanesi. Bu incelemeler; birbirleriyle içe içe geçmiş alanları kapsıyor. Bunlardan birincisi sinema gösterimi ve dağıtımı, ikincisi sinema ve dizi üretimi ile bu üretimlerin yurt dışı dağıtımı ve YouTube gösterimleri, üçüncüsü abonelik temelli isteğe bağlı görüntü platformlarıve dördüncüsü ise cast yöneticiliği ve cast ajanslığı/menajerliği.
Biz saydığım bu 4 inceleme ile bölümdeki bütünleşik ve iç içe geçmiş yapıların tamamındaki rekabetçi tasa ve problemler mercek altına almayı amaçlıyoruz. Cast yöneticiliği ve cast ajanslığı/menajerliği konusuna geri dönersek. Burada 21 teşebbüs hakkında yürütülen bir soruşturma var. Savlar kelam konusu ajansların kurul oranlarını ve birtakım satış şartlarını belirlemek ve kimi üretimcileri boykot ederek piyasanın dışına çıkarma ile ilgili. Buna ek olarak cast yöneticiliği ve ajans işini birlikte yapan kimi teşebbüsler var.
Bu dikey bütünleşik yapıların kesimde yol açtığı bir grup rekabet aykırısı kaygılar mevcut. Şu anda arkadaşlarımız çok geniş bir kapsamda paydaşlardan bilgi ve doküman talep ettiler. Gerekirse bir grup davranışsal ya da yapısal önlemler ile dalın daha nasıl rekabetçi olabileceği üzerinde bir çalışmayı çok ayrıntılı bir biçimde yürüttüğümüzü tüm kamuoyu ile paylaşmak isterim” diye konuştu.
“Denetimlerimiz sürat kesmeden sürecek”
Birol Küle, piyasa aktörlerine yönelik şu bildirileri verdi: “Öncelikle firmalar başta alım ve satım fiyatları olmak üzere tüm ticari stratejilerini rakipleriyle uyum içerisinde belirlemekten muhakkak kaçınmalıdır. Kesim paydaşları da artık anlamışlardır ki, kontrollerimiz sürat kesmeden, aralıksız devam edecektir. Bilhassa halkın temel besin eserlerine uygun fiyatlarla erişimine mahzur olanlara; rekabete ters uygulamalar ile vatandaşımızın cebine uzanarak haksız çıkar elde etmeye çalışanlara kanunumuzun bize tanıdığı sonlar içerisinde en ağır cezaları vereceğimizin bilinmesini isterim.”
“Yaş zerzevat ve meyve raporlarını tamamladık”
Birol Küle, kurum olarak adil ticaret ortamında gerçekleşen maliyet asıllı fiyat artışlarıyla ilgilenmediklerini lisana getirdi. Küle, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Firmaların rakipleriyle açık ya da zımnî, danışıklı olarak ortak hareket ettikleri ve fiyatları daima üstte eşitledikleri durumlarla ilgileniyoruz. Bunun dışında tabi ki rekabetle ilgili olmayan, bölümün yapısından kaynaklı birtakım aksaklıklar da fiyatların hareketliliğine sebep olabilir.
Biz yürüttüğümüz kesim incelemeleri ile bölümün A’dan Z’ye tahlilini gerçekleştirip, kesimin bir nevi röntgenlerini çekip; bizim ilgi alanımız dışındaki konularla ilgili aksaklıkları da belirliyor; kesim ve tüm paydaşlara yol gösteriyoruz. Örneğin yakın vakitte Türkiye Süratli Tüketim Malları Perakendeciliği Dal İncelemesi ve Yaş Zerzevat ve Meyve Dal İncelemesi Birol Küle, arkadaşımız Nagihan Kalsın’ın sorularını cevapladı. Raporlarını tamamladık.
