Başak Parıltı GÖKÇAM
Türkiye’nin 2053 yılı için belirlediği net sıfır emisyon amacına ulaşabilmesi için en kritik alanlardan biri konut kesimi. Geçtiğimiz haftalarda İstanbul Siyasetler Merkezi tarafından yayımlanan “Türkiye’nin Karbonsuzlaşma Yol Haritası: 2053’te Net Sıfıra Doğru” başlıklı yeni rapora nazaran, bina kaynaklı emisyonların büsbütün ortadan kaldırılması mümkün. Lakin bunun için yaklaşık 200 milyar dolarlık yatırım, siyasi kararlılık ve hanelerin güçlü teşvik sistemleriyle desteklenmesi gerekiyor.
Türkiye’de binalardan kaynaklanan direkt emisyonlar, toplam karbondioksit salımlarının yaklaşık yüzde 14’ünü oluşturuyor. Bunun da yüzde 76’sı konutlardan geliyor. Rapora nazaran, yanlışsız stratejilerle bu emisyonların 2035’te yüzde 67, 2053’te ise büsbütün sıfırlanması mümkün. Bunun için en kıymetli adım, kömür ve doğalgaz üzere fosil yakıtların terk edilmesi ve elektrifikasyona geçiş.
Konuya ait açıklamada bulunan ve raporun müellifleri ortasında yer alan Doç. Dr. Duygu Erten, “Elimde bir sihirli değnek olsa, birinci yapacağım iş kömürden çıkmak olurdu” kelamlarıyla konutlarda fosil yakıt kullanımının sona erdirilmesi gerektiğini vurguladı.
2045’e kadar fosil yakıtlara veda
Net sıfır senaryosunda, 2025 sonrası inşa edilecek tüm binaların neredeyse sıfır güçlü bina (nSEB) standardında yapılması, 2000 yılından evvel inşa edilenlerin ise kademeli olarak yenilenmesi öngörülüyor. Ayrıyeten mevcut binalarda güç verimliliği iyileştirmeleri yapılması ve binalarda yenilenebilir güç oranının 2050’de yüzde 30’a çıkarılması hedefleniyor. En kritik strateji değişikliğini ise 2045 yılına kadar ısınma ve soğutmada fosil yakıtların büsbütün terk edilmesi oluşturuyor. Bu noktada kömürden doğalgaza, oradan elektrifikasyona geçiş planı öneriliyor.
Raporda ise yeni yapılacak binalarda fosil yakıtlı sistemlerin yasaklanması gerektiği belirtilerek, mevcut binalarda kademeli amaçlarla güç verimliliği önlemleri ve elektrifikasyonun yaygınlaştırılması öneriliyor. Bu dönüşümde sırf teknik değil, davranışsal bir değişimin de kural olduğunun altını çizen His Erten, “Konutları kullananların daha az güç tüketme şuuruna sahip olması gerekiyor. Bunun yanı sıra ısı pompası, yüksek verimli elektrikli aygıtlar ve yalıtım üzere iyileştirmeler için devlet ve özel bölüm takviyeleri sağlanmalı” dedi.
Türkiye’de Green Mortgage gereğince tesirli değil
Yeşil konut kredileri, yeşil mortgage, performansa dayalı geri ödeme sistemleri üzere finansal araçların ehemmiyetine dikkat çekilen raporda, apartmanlarda merkezi ısı pompaları yahut çatılara güneş panelleri heyetimi üzere tahlillerin de, kooperatifler aracılığıyla daha düşük maliyetle uygulanabileceği söz edilmişti. Bu kapsamda belediyelerin de hem toplu alımlarda dayanak sağlayabileceğini hem de hanelere güç danışmanlığı sunarak, hangi dayanaktan nasıl yararlanılacağını anlatan bilinçlendirme kampanyaları yürütebileceğini söz eden Erten, “Türkiye’de birtakım bankalar tarafından başlatılan green mortgage uygulamaları ise tüketici açısından cazip değil. Türkiye’de standart mortgage ile ortasındaki fark çok küçük. Halbuki Kaliforniya’da green mortgage kullanan biri ayda 500-600 dolar daha az ödüyor. Türkiye’de bu uygulama şimdi kayda bedel bir avantaj sağlamıyor” diye konuştu.
Yerli üretim dönüşüme katkı sunabilir
Türkiye’nin süratle büyüyen imalat kapasitesinin, net sıfır konut dönüşümünde kıymetli bir fırsat olarak görüldüğünü hatırlatan Doç. Dr. Duygu Erten, “Güneş panelleri, HVAC ekipmanları ve ısı pompaları üzere eserlerin yerli üretimle sağlanması, hem maliyetleri düşürecek hem de istihdamı artıracak. Bu alanda büyük markaların Türkiye’de fabrika açması, dönüşümün suratını artırabilir” değerlendirmesinde bulundu.
“Kömürden çıkılmadıkça büyük fotoğraf değişmez”
Dönüşüm sürecinin sırf küçük ölçekli teşebbüslerle ilerleyemeyeceğinin altını çizen Doç. Dr. Duygu Erten, “Bin konutun ısı pompası koyması hoş ancak toplam tesir hudutlu. Büyük resmi değiştirmek için kararların en zirveden alınması gerekiyor. Bu dönüşüm devlet tarafından sahiplenilmeli, hanelerin sırtına yüklenmemeli” tabirlerini kullandı.
