Dijital Türk Lirası: Faydaları ve Fırsatları
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) “Merkezin Güncesi” isimli blog sayfasında, “Dijital Türk Lirası: Fayda ve Fırsatlar” başlıklı bir analiz yayımlandı. Bu yazıda TCMB Bilişim Uzman Yardımcısı Mustafa Mert Aşkaroğlu, Enes Karayel, TCMB Genel Müdür Yardımcısı Bilgehan Kürşad Öz ve TCMB Danışmanı Ahmet Semih Tunalı’nın katkılarıyla dijital paranın Türkiye’deki fayda ve fırsatları detaylı bir şekilde ele alındı.
TCMB’nin blog yazısında yer alan bazı bilgiler şunlardır:
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Merkez Bankası Dijital Parası (Dijital Para) için çalışmalarına 2020 yılında kavram ispatı ile başladı. Bu aşamanın başarıyla tamamlanmasının ardından, Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Projesi’ne geçildi. Projenin ilk fazı, gerekli altyapı çalışmalarının 2022 yılında başlamasıyla hayata geçirildi ve yıl sonunda pilot testlerde Dijital Türk Lirası Sistemi üzerinden ilk ödeme işlemleri başarıyla gerçekleştirildi. Pilot testler 2023 yılında da devam etti ve ilk faz tamamlandı. TCMB, Faz-1 değerlendirme raporunu Aralık 2023’te yayımladı. Bu raporda, projenin bu aşamasındaki tasarım tercihleri ve yaklaşımlar ayrıntılı bir şekilde kamuoyuyla paylaşıldı.
Faz-2 çalışmaları kapsamında, dijital Türk lirasının iktisadi, hukuki ve güvenlik boyutları da kapsamlı bir şekilde ele alınıyor.
Dijital Paranın Türkiye Bağlamında Sağlayacağı Faydalar
Dijital Türk lirasının hayatımıza girmesiyle birlikte, aşağıdaki faydaların sağlanması bekleniyor:
- Dolaşıma girmesiyle birlikte tamamlayıcı bir ödeme kanalı oluşturulması,
- Finansal kapsayıcılığın artırılması,
- Gelişen yenilikçi kullanım alanları için bir temel oluşturulması,
- Ödemelerdeki bölünmüşlüğün azaltılması.
Mevcut durumda, TCMB tarafından finansal kuruluşlar aracılığıyla vatandaşların kullanımına sunulan ödeme sistemleri mevcut. Dijital para sistemi, merkez bankası parasının anlık ve 7/24 dijital olarak dolaşımını sağlarken, mevcut dijital ödemelerde kullanılan banka parasının yanı sıra yeni bir alternatif oluşturacak.
Dijital Türk lirası, her vatandaşın dijital ödeme hizmetlerine erişimini kolaylaştıracak önemli bir fırsat sunacak. Böylece, vatandaşlar, dijital para hizmetine erişim için kullandıkları finansal aracı kurumlara ödeme işlemleri açısından bağımlı olmayacaklar.
Ayrıca, dijital Türk lirasındaki yenilikçi kullanım örnekleri, Türkiye’de büyüme potansiyeli taşıyan finansal teknolojiler sektörü için önemli fırsatlar yaratabilir. Bu nedenle, dijital paranın Türkiye’deki finansal inovasyon altyapısının temel unsurlarından biri olarak işlev görmesi planlanmaktadır. Dijital para etrafında geliştirilecek platformlar sayesinde bu hedeflere ulaşılması bekleniyor.
TCMB’nin Tasarım Tercihleri ve Fırsatları
TCMB’nin dijital Türk lirasına ilişkin tasarım tercihleri şu şekildedir:
- Anlık Ödeme Sistemi: TCMB, dijital Türk lirasını anlık ödeme sistemi FAST’a paralel ayrı bir çözüm olarak tasarlamaktadır. Bu, parasal egemenliğin sürdürülmesine katkıda bulunabilir ve kullanıcılar için çeşitlilik sunabilir.
- Finansal Erişim: Dijital para, banka hesabı bulunmadan da kullanılabilir. Bu nedenle, dijital Türk lirası hesapları için banka hesabı gerektirmeyen bir model tasarlanmaktadır. Bu sayede, dijital ödemelerin ve transferlerin artması beklenmektedir.
- Programlanabilirlik: Dijital Türk lirası, akıllı ödemeleri mümkün kılacak bir programlanabilirlik katmanına sahip olacak. Bu katmanda, kamu kurumları ve lisanslı aktörler yer alabilecek.
- Çeşitli Uygulamalar: Ulaşım, yemek, ödül gibi uygulamalar, dijital para ile çevrimdışı da kullanılabilen yasal bir ödeme aracı olarak ödemelerde yeknesaklık sağlayabilir.
Dijital Türk lirasının geliştirilmesinde dinamik bir yaklaşım benimsenmesi gerekmektedir. Hesaplama gücündeki artış, dağıtık defter teknolojilerindeki yenilikler ve siber güvenlik alanındaki gelişmeler, dijital Türk lirasının sürekliliği için kritik öneme sahip olacaktır. Ar-Ge faaliyetlerinin dijital Türk lirasının tedavülünden sonra da devam etmesi öngörülmektedir.
