Rusya’nın Doğal Gaz İhracatındaki Düşüş ve Türkiye’nin Rolü
Ukrayna savaşının ardından uygulanan yaptırımlar, Rusya’nın doğal gaz pazarındaki etkisini büyük ölçüde azalttı. Savaş öncesinde Avrupa’ya 201,7 milyar metreküp doğal gaz ihraç eden Rusya, geçen yıl yalnızca 15 milyar metreküp gaz sevk edebildi. Bu durum, Rusya’nın önemli müşterilerini ABD, Katar ve Norveç’e kaptırmasına neden oldu.
Ukrayna üzerinden yapılan gaz sevkiyatına ilişkin mevcut anlaşmanın 31 Aralık 2023’te sona ermesi bekleniyor. Gazprom’un Avrupa’daki ana müşterileri arasında sadece Macaristan ve Slovakya kalırken, bu iki ülke sevkiyatın devam etmesi için müzakerelere devam ediyor.
‘Sözleşme artık olmayacak’
Ukrayna Devlet Başkanı Volodomir Zelenskiy, Rus gazının sevkiyatının devam etmeyeceğine dair kesin açıklamalarda bulundu. Putin de 19 Aralık’ta yaptığı açıklamada, “Bu sözleşme artık olmayacak, her şey açık” ifadelerini kullandı. Ukrayna, gaz ihtiyacını Azerbaycan üzerinden sağlamak istese de bu konuda somut bir ilerleme kaydedilemedi.
Türkiye’nin Gelişen Rolü
Bu noktada Türkiye, Avrupa’nın enerji pazarında anahtar bir rol oynama potansiyeline sahip. Rus gazını Avrupa’ya taşıyan başlıca boru hatları olan Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa projeleri atıl duruma gelirken, Ukrayna’dan sevkiyatın durması halinde Türkiye tek alternatif güzergah olarak öne çıkıyor.
Türkiye ve Rusya arasında imzalanan anlaşma çerçevesinde, Ocak 2020’de devreye alınan TürkAkım projesi, enerji piyasasında önemli bir yer tutuyor. TürkAkım, her biri yıllık 15,75 milyar metreküp kapasiteye sahip iki hatla, bugüne kadar Türkiye’ye 40 milyar metreküp, Avrupa’ya ise 53 milyar metreküp doğal gaz arzı sağladı.
Ayrıca, Türkiye’de yer alan TANAP boru hattı, bugüne kadar 29 milyar metreküp gazı Türkiye’ye, 38 milyar metreküp gazı ise Avrupa’ya ulaştırdı.
Doğal Gaz Merkezi Kurulması
Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, Türkiye üzerinden Avrupa’ya toplam 63 milyar metreküp gaz ihraç edilebileceğini dile getirdi. Bunun yanı sıra, Türkiye’de bir doğal gaz merkezi kurulmasına yönelik istişareler de Rus ve Türk yetkililer arasında sürdürülüyor.
Mevcut durumda, Batı Hattı ve Mavi Akım üzerinden Rus gazı sevkiyatı devam ederken, Türkiye aynı zamanda İran doğal gazının da önemli bir alıcısı konumunda. Türkiye’nin girişimleriyle Türkmenistan gazının Azerbaycan üzerinden ve Katar gazının Suriye üzerinden sevkiyatı, gelecekteki projeler arasında yer alıyor.
Gazprom’un Zararları ve Yeni Hedefler
Rusya’nın en büyük doğal gaz şirketi Gazprom, 1999’dan bu yana ilk kez geçen yılı zararla kapatırken, şirket Avrupa pazarındaki kaybını telafi etmek adına ihracat önceliğini dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çin’e vermiş durumda. Gazprom, geçen yıl yaklaşık 430 milyar metreküp doğal gaz tüketen Çin’e Sibirya’nın Gücü boru hattı üzerinden 22,7 milyar metreküp gaz ihraç etti.
Türkiye güzergahının geliştirilmesi için çalışmalarını sürdüren Gazprom, Türk yetkililerle Marmara Bölgesi’nde bir doğal gaz merkezinin kuruluş sürecinde de aktif rol almak istiyor. Rus lider Putin, ülkesinin doğal gazda sıvılaştırılmış gaz (LNG) kapasitesini artırarak daha fazla söz sahibi olmasını hedeflerken, ABD’nin yaptırımları, yüksek teknoloji yatırımları gerektiren bu alandaki ilerlemeyi zorlaştıran önemli bir engel olarak öne çıkıyor.
