Özlem Sarsın-İZMİR
İzmir Ticaret Odası (İZTO) Yönetim Kurulu Lideri Mahmut Özgener, ekonomiyi direkt ya da dolaylı biçimde etkileyen global dinamikler ve ulusal karar süreçlerinin, titizlikle ele alınması gereken bir periyodun yaşandığını söyledi.
Özgener, iş dünyasının kârlılık başta olmak üzere temel ekonomik göstergeleri denetim etmekte ve işlerini sistem içerisinde sürdürmekte eza yaşadığını da vurguladı.
“İstikrarlı siyasetlerin benimsenmesi geleceği de şekillendirecek”
Mayıs ayı meclis toplantısında konuşan Özgener, global seviyede uygulanan ani ve öngörülemeyen ticaret siyasetlerinin, yalnızca ekonomik datalarda değil, beklentilerde de önemli dalgalanmalara yol açtığına dikkat çekerek, belirsizliğin, iktisadın en görünmez fakat en maliyetli kalemlerinden biri olduğunu tabir etti.
Bu nedenle, önümüzdeki periyotta öngörülebilirlik unsurunu temel alan, sürdürülebilir ve istikrarlı siyasetlerin benimsenmesinin yalnızca bugünü değil, geleceği de sağlıklı biçimde şekillendirebilmek ismine kritik kıymet taşıyacağını söyleyen Özgener, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Mevcut şartlarda istikrarın belirleyici olduğunu, bununla birlikte Merkez Bankası’nın son enflasyon raporunda belirttiği üzere Türk lirası varlıklarında istenilen düzeye ulaşılmadığı sürece, özel kesimin düşmesini istediği faiz ve enflasyon oranlarının tam zıt istikamette üst çıkma riskini de göz arkası edemeyiz. Bu nedenle, piyasalarda öngörülebilirliğin sağlanmasının, para siyasetinin aktifliği açısından kritik ehemmiyette olduğuna inanıyoruz.”
“Firmalarımızın kırılganlığı öbür bir düzeye taşındı”
Öncelikli gayenin enflasyonun süratli düşmesinin olduğunu belirten Özgener, enflasyon ne kadar süratli düşerse, özel bölüm üzerindeki faiz kaynaklı maliyet yükünün o kadar hudutlu kalacağını kaydetti. Özgener bu mevzuda şunları söyledi:
“Bugün, geldiğimiz süreçte yaşanan faiz artışlarına ek olarak başka maliyet baskılarıyla birlikte, firmalarımızın kırılganlığının programın başladığı periyoda nazaran farklı bir düzeye taşındığını görüyoruz. Bu nedenle, Merkez Bankası’nın enflasyon, büyüme ve finansal istikrar ortasında kurduğu hassas dengeyi korurken; para siyasetine, maliye siyaseti ve yapısal ıslahatlar tarafından sağlanacak takviyenin, her zamankinden daha değerli olduğu kanaatindeyiz.
Faizler bir müddet daha iddialarımızın üzerinde seyredecekse, en azından bu periyodun karşılığında enflasyon amaçlarından sapma olmayacağına dair güçlü bir inancın oluşturulması gerektiğine inanıyoruz. Öte yandan, ekonomik büyümeyi belirli bir düzeyde korumak için bu tarafta atılacak adımların enflasyon beklentilerini bozmayacak formda planlanması gerektiğini düşünüyoruz. Maliye siyasetlerini yürüten kurumların dezenflasyon sürecine, bilhassa bütçe disiplini ve harcama kalitesi açısından, daha güçlü ve süratli katkı sunmalarını bekliyoruz.”
“2025 yılında kayıplar artacak”
2024 yılı ISO Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu ile EBSO İzmir’in Birinci 100 Sanayi Kuruluşu çalışmalarına da değinen Özgener, “Araştırmalara nazaran; büyük firmaların, gerçek büyüme ve karlılık oranlarında düşüş yaşarken, finansman yüklerinin arttığını görüyoruz.
Büyük firmaların yanı sıra, KOBİ’lerimizde de durum farklı değil; 2024 yılı karlılık sayıları onlarda da çok düşük. Burada altını çizmemiz gereken konu; bu değerlendirmelerin 2024 yılına ilişkin olması ve 2025 için öngörülen sayılarda kayıpların daha da artacağının iddia edilmesi.”
“Bireyler enflasyonun düşeceğine ikna olmuyor”
Mayıs ayı sektörel ve hanehalkı beklenti anketlerine bakıldığında hem enflasyona hem de ekonomik aktivitenin düzeyine dair bozulma gözlemlediklerini de lisana getiren Özgener, şu açıklamalarda bulundu:
“Buna nazaran; hane halkının 12 ay sonrası için enflasyon beklentisi, yüzde 59,3’ten yüzde 59,9’a yükseldi. Gerçek dal için bu oran yüzde 41,7’den yüzde 41’e, piyasa iştirakçileri için ise yüzde 25,6’dan yüzde 25,1’e geriledi.
Hane halkı beklentisindeki bu küçük artış, tek başına kaygı verici görünmese de; beklentiler ortasındaki farkın kapanmıyor olması ve Nisan’daki faiz artışına karşın bireylerin enflasyonun düşeceğine dair ikna olmamalarını, üzerinde dikkatle durulması gereken bir konu olarak kıymetlendiriyoruz. Öte yandan iç ve dış piyasalardaki ciro ve sipariş ölçülerinde gözlemlenen hareketler, üretim maliyetlerindeki artışları karşılamakta yetersiz kalıyor, bu zorlukları göz gerisi etmeden, Orta Vadeli Programın uygulanmasına bağlı kalınması büyük ehemmiyet taşıyor.”
“Bankalar kredi limitlerini enflasyon oranında ayarlamalı”
Finansmana erişimin hala en büyük darboğazlardan biri olduğunu net olarak görebildiklerini de lisana getiren Özgener, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“İş dünyası yeni yatırımların finansmanı bir yana, işletme sermayesi külfetine deva olacak kaynağı bile bulmakta zorlanıyor. Uygun şartlarda kredi bulmak bir yana; kredi maliyetlerinin yüksekliğini göze alan firmalar bile, acil muhtaçlık duydukları finansal kaynaklara erişemiyorlar. Bankacılık sisteminde yaşanan kredi sıkılaşması ve buna bağlı olarak iş dünyamızın finansmana ulaşmasının önemli biçimde zorlaşması, üretimi ve istihdamı olumsuz etkiliyor.
Başta KOBİ’ler olmak üzere ihracata dönük çalışan dallara öncelik verilerek, sanayi ve ticaret kısmının krediye erişimi kolaylaştırılmalı. İhracata yönelik üretimin artması, enflasyonla gayret ve kur ile faiz istikrarına de olumlu istikamette katkı sağlayacaktır. İstihdamı muhafazada çok zorlanan işletmeler açısından da dış pazarlara dönük üretim potansiyelinin artması olumlu tesir yaratacaktır. Selektif bir kredi gevşemesinin hayata geçeceğini görüyor, ilgili adımların kamuoyuna net biçimde anlatılması ve kilit bölümlere yönlendirilecek kaynakların neden öncelikli olduğunun açıklanması gerektiği kanaatindeyiz.
Bu kapsamda, açıklanan yeni KGF Kredi Paketini önemsiyoruz. Fakat, KOBİ’lerin krediye erişimini faal ve sürdürülebilir hale getirmek için kredi paketlerinin içeriklerinin KOBİ’lerin gereksinimlerine nazaran tasarlanması gerektiği fikrindeyiz. Tüm bu nedenlerden ötürü, istihdamın korunması ve ticari sürekliliğin sağlanması için kamu takviyelerinin artırılması ve gereksinimlere nazaran yine yapılandırılması ile operasyonel verimliliğinin ve akışkanlığının sağlanması için bankaların kredi limitlerini de enflasyon oranında ayarlamaları gerektiğine inanıyoruz.”
“Vizede belirsizlikler giderilmeli”
Özgener, Avrupa Birliği’nin, Türkiye ile ağır ticari bağlantılar yürüttüğü halde, iş dünyasının Avrupa’ya erişimini kolaylaştırması beklenen vize süreçlerinin daha da zorlaştığına da şöyle dikkat çekti:
“Türk vatandaşlarının, bilhassa de iş insanlarımızın Schengen ülkeleri başta olmak üzere seyahatlerinde karşılaştığı zorluklar her geçen gün daha da artıyor. Vize müracaatlarında yaşanan uzun bekleme müddetleri, verilen vizelerin çoğunlukla kısa periyodik ve tek girişli olması, hatta kimi ülkelerde transit geçişlerde dahi sıkı denetimler uygulanmaya başlaması, üyelerimizin milletlerarası hareketliliğini önemli biçimde kısıtlar hale geldi.
Bu kısıtların başında gelen fuarlara, toplantılara ve ticari temaslara vaktinde katılamamak, hem firma bazında hem de ülke genelinde değerli ticari kayıplara yol açıyor. Avrupa Birliği ile milyarlarca euroluk ticaret hacmine sahip olan firmalarımız, bu uygulamalar nedeniyle maalesef dezavantajlı bir pozisyona düşüyor. Vize süreçlerinde belirsizliklerin giderilerek, vize bekleme müddetlerinin kısaltılması ve sağlıklı bir randevu sisteminin hayata geçirilmesi gerektiğini bir kere daha tabir etmek istiyorum”
