Türkiye Deri ve Deri Mamulleri Sektöründe Yeni Bir Başlangıç
Nurdoğan A. ERGÜN Geçtiğimiz 2024 yılı, Türkiye deri ve deri mamulleri sektörü için zorlu bir dönemi geride bıraktı. Ayakkabı gibi önemli alanlarda dış ticarette yaşanan olumsuzluklar, sektörü yeniden harekete geçirmeye zorladı. Hazırlanan Orta Vadeli Master Planı ile yerel ve global fırsatlar, riskler ve tehditler masaya yatırılarak sektörün geleceği için yeni bir yol haritası çizildi. Bu plan, 6 ayda bir güncellenerek 10 yıllık bir projeksiyon sunacak ve sektördeki ihracatın 5 milyar dolara çıkarılması hedefleniyor.
2024 yılını %18’lik bir ihracat kaybı ile kapatan sektörde, ayakkabı ihracatında %21.9, saraciye sektöründe %12.3, kürk ve konfeksiyon alanında ise %2.9, mamul deri ve kürk grubunda %2.2’lik bir düşüş yaşandı. Sektör genelinde kapasite kullanım oranları %67.3’ten %62.1’e gerileyerek bu zorluğun boyutunu gözler önüne serdi. İstihdam da 68 bin 956 kişiden 62 bin 789 kişiye düşerek sektördeki sıkıntının derinliğini gösterdi.
Ucuz Kur Politikası ve İthalatın Yükselişi
Ucuz kur politikası sonucunda, deri ve deri mamulleri sektörünün en büyük kaybedeni ayakkabı sektörü oldu. 2021 yılında 567 milyon dolar dış ticaret fazlası veren sektör, 2023 yılına gelindiğinde 546 milyon dolar açığa düştü. 2024 yılı itibarıyla bu açık 1.1 milyar dolara ulaştı. Ayakkabı sektöründe ihracat 877.4 milyon dolara gerilerken, ithalat 1.55 milyar dolara çıktı. Saraciye sektöründe de benzer bir duruma rastlandı; ithalat baskısı %7’lere ulaşarak sektördeki tıkanıklığı artırdı.
İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Güven Karaca, uygulanan gümrük vergilerine rağmen ithalatın daha ucuz hale geldiğini belirtti. Ege Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Erkan Zandar, büyük perakende zincirlerinin ithalat yaptığını vurgulayarak, “Hiçbir üretici ithal mal getirmiyor. 1.5 yıldır karsızlıkla savaşıyoruz. Bu şartlarda verimlilik yatırımı yapmamız mümkün değil” dedi. Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Berke İçten de ithalatın 25 milyon çiften 70 milyon çift adete çıktığını, bunun çoğunun küresel markalardan kaynaklandığını ifade etti.
Destek İhtiyacı ve Gelecek Beklentileri
2024 yılı sektör için sancılı geçerken, sektör başkanları ekonomik yönetimin istihdam desteklerinin psikolojik olarak olumlu bir etki yaratacağını belirtti. Ancak Zandar, “5 yıl daha desteğe ihtiyacımız var” diyerek, “Bu süreçte aynı fiyattan mal satmak zorundayız. Devlet desteği olmazsa bu sektörler ayakta kalamaz” diye ekledi.
İDMİB Başkanı Karaca, Türkiye’nin en değerli dördüncü sektörü olduklarını belirterek, “Ekonomi politikaları ve dezenflasyon süreci tamamlanıp üretim ve yatırım ortamı iyileştiği zaman sektörümüz yeniden rekorlar kırabilir” dedi. Karaca, “Mevcut mücadele sanayide soğuma oluştururken, tüketimde beklenen soğuma görülmedi. Tüketim talebi, ürün gruplarında ithalatla karşılandı. Bu dönemde dolar, yılbaşından yılsonuna kadar TL karşısında %20 değer kazanırken, enflasyon %44 oldu. Bu durum, bizim rakiplerimiz olan Asya ve Avrupa ülkelerine göre daha pahalı kalmamıza neden oldu” şeklinde konuştu.
Katma Değerli İhracat ve Sektörün Geleceği
2024 yılında, Türkiye’nin 2023’e göre %2.5 artışla 261.9 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdiğini hatırlatan Karaca, “Deri ve deri mamulleri sektörü, hedef pazarlarımızdaki yüksek enflasyon ile faiz oranlarının tüketim alışkanlıklarını değiştirdiği bir yılda %17.9 azalışla 1.52 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Sektör, mücevher, savunma ve havacılık sanayii, hazır giyim ve konfeksiyon sektörlerinin ardından en değerli dördüncü sektör olmayı başardı. İhracatımızda düşüş yaşansa da katma değerli ihracata devam ediyoruz” dedi.
Güven Karaca, 2024 yılında yüksek faiz oranlarına rağmen sektörün finansal dayanıklılık sınavını başarıyla geçtiğini ifade etti. “2024 yılı ocak ayında %32 düşüşle başlayan yıl, yılsonunu %18 düşüşle kapatarak iyileşme sürecine devam ediyoruz. Uluslararası fuarlara katılarak ve B2B görüşmeleri gerçekleştirerek dünyadan aldığımız payı artırmayı hedefliyoruz. 2025’in ilk günlerine girerken, ithalatta korunma önlemlerinin ve emek yoğun sektörlere verilecek olan desteklerin olumlu olacağını düşünüyoruz” diye ekledi.
Güven Karaca’nın ev sahipliğinde, sektörün geleceğini masaya yatırmak üzere bir araya gelen Ege Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Erkan Zandar, Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği Başkanı Berke İçten, Saraciye Sanayicileri Derneği Başkanı Hasan Süren, Türkiye Deri Sanayicileri Derneği Başkanı Burak Uyguner, Türkiye Deri Konfeksiyoncuları Derneği Başkanı Cengiz Sarıgül, Organik Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ali Yavuz Boynukısa ve Ayakkabı Yan Sanayicileri Derneği Başkanı Sait Salıcı, sektördeki zorlukları ve fırsatları ele aldı.
